Van netprobleem naar wijkoplossing: De kracht van de thuisbatterij

De groeiende druk op het elektriciteitsnet

Nederland staat voor een van de grootste energie-uitdagingen van deze eeuw: het elektriciteitsnet loopt vol. Projectontwikkelaars, bedrijven en zelfs woningcorporaties horen steeds vaker dat er “geen transportcapaciteit beschikbaar is”. Nieuwe zonneparken worden niet aangesloten, laadpalen kunnen niet overal geplaatst worden, en lokale initiatieven haken gefrustreerd af. De oplossing lijkt grootschalig en kostbaar – miljarden euro’s aan netverzwaring, nieuwe kabeltracés en transformatorstations.

Maar wat als de oplossing dichterbij ligt dan gedacht? Wat als we, in plaats van het net steeds verder uit te breiden, slimmer omgaan met energie op wijkniveau?

De rol van thuisbatterijen in een slim energiesysteem

De afgelopen jaren zijn thuisbatterijen razendsnel in prijs gedaald. Waar ze vroeger een niche-oplossing waren voor duurzame pioniers, zijn ze nu betaalbaar voor de gemiddelde huiseigenaar. Een goed voorbeeld is de Marstek Venus E 5kWh, een compacte thuisbatterij van rond de €1.500.

Met een opslagcapaciteit van 5 kWh kan zo’n batterij energie bufferen van zonnepanelen of goedkope stroom uit het net. Op piekmomenten – denk aan een zonnige zomerdag of tijdens het massaal opladen van elektrische auto’s – kan een batterij tijdelijk ontlasten door teruglevering te verminderen of zelfs lokaal energie te leveren.

Als duizenden of tienduizenden huishoudens dit tegelijkertijd doen, ontstaat er een enorme “virtuele batterij” verspreid over het land. En dat verandert alles.

Een rekensom die tot nadenken stemt

Laten we een grove berekening maken om het schaalpotentieel te illustreren. Nederland kampt op dit moment met zware netcongestie in meerdere regio’s, met name in de Randstad, het oosten en delen van Noord-Brabant. Stel dat we 1 miljoen huishoudens uitrusten met een thuisbatterij van 5 kWh.

Dat betekent:

• 1 miljoen x 5 kWh = 5.000 MWh aan opslagcapaciteit, oftewel 5 GWh.

Dat lijkt abstract, maar in werkelijkheid is het gigantisch. Ter vergelijking: één uur aan piekverbruik in Nederland ligt rond de 15 tot 20 GWh. Met deze relatief kleine investering kan dus een aanzienlijk deel van de pieken worden opgevangen.

De kosten?

• 1 miljoen thuisbatterijen x €1.500 = €1,5 miljard.

   

Een fractie van de tientallen miljarden die netbeheerders als TenneT, Enexis en Alliander de komende decennia zeggen nodig te hebben om het net uit te breiden.

Batterijen als wijkbuffers

Energieproblemen ontstaan zelden nationaal — ze zijn lokaal. In een wijk met veel zonnepanelen en elektrische auto’s loopt het laagspanningsnet snel vol. De spanning kan dan te hoog of te laag worden, met storingen en afschakelproblemen tot gevolg.

Maar stel dat in zo’n wijk van 500 huishoudens er 200 een thuisbatterij hebben. Die kunnen samen 1000 kWh lokaal bufferen. Op momenten van zonnepieken slaan ze stroom op die anders het net in zou gaan. ’s Avonds, als iedereen kookt of tv kijkt, leveren diezelfde batterijen energie terug aan hun directe buren.

Dat is microbalancering — en het maakt de wijk robuuster zonder graafwerk, kabelvervanging of nieuwe wijktransformatoren.

Wat we kunnen leren van Australië en Duitsland

In Australië zijn thuisbatterijen op grote schaal ingezet om zonne-overschotten te beheren. Huishoudens worden digitaal gekoppeld in zogeheten virtual power plants (VPP’s). Daarbij wordt de capaciteit van duizenden batterijen samengevoegd tot één groot, slim gestuurd geheel.

Het resultaat: minder netvervuiling, minder noodzaak tot fysieke uitbreiding en vaak zelfs lagere energiekosten voor deelnemers.

In Duitsland is iets soortgelijks aan de gang. Meer dan 1,2 miljoen thuisbatterijen waren in 2024 al geïnstalleerd — grotendeels als aanvulling op zonnepanelen. Daardoor werd het laagspanningsnet lokaal veel stabieler, terwijl de afhankelijkheid van gascentrales afnam.

Nederland loopt hierin achter, mede doordat regelgeving en stimuleringsbeleid achterblijven.

Waarom het in Nederland (nog) niet vanzelf gaat

Onze energie-infrastructuur is ontworpen voor eenrichtingsverkeer: grote centrales leveren stroom aan miljoenen gebruikers. Het huidige net is niet gebouwd om die stroom twee kanten op te laten bewegen.

Het gevolg is dat we op zonnige dagen overschotten niet kwijt kunnen. Energieproducenten krijgen nul-tarieven of zelfs negatieve prijzen. Daarbovenop zorgt de salderingsregeling ervoor dat veel huishoudens nog geen prikkel hebben om zelf energie op te slaan: ze mogen stroom die ze overdag leveren simpelweg één op één verrekenen met stroom die ze ’s avonds gebruiken.

Pas wanneer die regeling volledig is afgebouwd, ontstaat echte motivatie om thuisbatterijen aan te schaffen. En dat moment komt eraan — op 1 januari 2027 zal de salderingsregeling verdwijnen.

Financiering en schaalbaarheid

Wat zou het kosten om grootschalig in thuisbatterijen te investeren als land?

Stel dat we niet 1 miljoen, maar 3 miljoen woningen uitrusten met 5kWh-batterijen. Dat kost:

• 3 miljoen x €1.500 = €4,5 miljard.

Voor minder dan 5 miljard creëer je dan 15 GWh aan opslagcapaciteit — genoeg om grootschalige congestieproblemen fors te dempen.

Ter vergelijking: alleen al de geplande netuitbreiding van TenneT tot 2035 kost ruim €30 miljard. Bovendien duurt fysieke netuitbreiding vaak 5 tot 10 jaar, terwijl miljoenen plug-in batterijen binnen enkele maanden aangesloten kunnen worden.

De toekomst: een decentraal energiesysteem

De kern van het probleem is dat we nog te vaak denken in termen van centralisatie. Alsof één groot netwerk alles moet oplossen. Maar de energietransitie vraagt om gedistribueerde intelligentie: lokale opslag, slimme aansturing en coördinatie.

Thuisbatterijen zijn dan niet alleen technische apparaten, maar ook bouwstenen van een nieuw decentraal energiesysteem. Een systeem dat flexibel reageert op vraag en aanbod, waarbij burgers en buurten meedoen aan energiemarkten.

Digitale platforms kunnen zorgen dat lokale opslag automatisch meegaat in prijsfluctuaties of balanshandhaving. Dat scheelt de netbeheerders enorm veel stress — en kan voor consumenten zelfs geld opleveren.

Een cultuurverandering bij netbeheerders en overheid

Tot slot is er nog een institutioneel obstakel. De huidige regelgeving en marktstructuur stimuleren grootschalige infrastructuurinvesteringen maar niet decentrale oplossingen zoals thuisbatterijen.

De overheid zou slim beleid kunnen maken waarin huishoudelijke batterijen worden gezien als onderdeel van de nationale energie-infrastructuur. Denk aan subsidies, of 0% btw tarief net als de zonnepanelen .

Dat creëert niet alleen banen, maar ook onafhankelijkheid. Elke batterij helpt om minder afhankelijk te zijn van fossiele back-upcentrales of dure noodinvesteringen.